گفت و گو با
مهندس علی اکبر معین فر
نخستین وزیر نفت جمهوری اسلامی ایران

----------------

مقدمه
تاریخ ایران در سده اخیر در جنب ههای مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی با پدید های
به نام «نفت » گره خورده است. این پدیده با وجود آنکه توانست تا حدودی در کالبد اقتصاد ایران
منشاء تحولات سازنده و چشمگیری باشد، در مدت نه چندان طولانی پیشرفت و رشد اقتصادی کشور
را به ارمغان آورد. اما از ابتدا به پدید های سیاسی بدل شد؛ از همان زمان انعقاد قرارداد دارسی در
1901 میلادی، رخدادهای ی که به جنگ جهانی اول، قرارداد 1919 میلادی ایران و انگلیس موسوم
به قرارداد وثو قالدوله، کودتای سوم اسفند 1299 سیدضیاءالدین طباطبایی و رضاخان میرپنج و بعد
از آن، انتقال سلطنت از سلسله قاجاریه به پهلوی منجر شد، همچنین موضوع تمدید قرارداد دارسی
در 1312 خورشیدی ) 1933 میلادی( و حتی حوادث بعد از شهریور 1320 و جنگ جهانی دوم، مانند
مسئله واگذاری امتیاز نفت شمال به اتحاد جماهیر شوروی، موضوع لایحه الحاقی گس  گلشائیان و
بالاخره جنبش ملی شدن صنعت نفت به رهبری دکتر مصدق، همگی نشان م یدهد که نفت با وجود
ماهیت اقتصادی، پدید های سیاسی بوده و بیش از هر عامل دیگر در تحولات سیاسی و اجتماعی
ایران نقش آفرینی کرده است. بررسی این موضوع که نفت در یک سده گذشته چه فراز و فرودی را
طی کرده و چه اندازه بر ساخت سیاسی، اجتماعی و فرهنگی کشور تأثیر داشته، بحثی گسترده است
که خوشبختانه پژوهشگران در این مورد کم نگفته و یا کم ننوشته اند.
اما چنانچه از منظر دیگری به این پدیده نگاه شود، همه کارکنان زحمتکش و مدیران ایرانی
صنعت نفت از پیدایش و تأسیس شرکت ملی نفت، با رویکردی ملی و وط ندوستانه، هر کدام
سا لهای زیادی از عمر خود را در بخش های متنوع این تشکیلات )مانند...

نقش نفت در توسعه سرمایه داری در پهنه ی جهان و زمان

زندگینامه نخستین شخصیت های تاریخی جهان نفت

بازخوانی تاریخ اکتشاف و تأثیرگذاري نفت
بر تحولات اجتماعی و سیاست در ایران
با تکیه بر اسناد و تاریخ شفاهی

-----------------------

به جاي مقدمه
تاریخ ایران خصوصاً در قرن اخیر بدون شک بیش از هر موضوع
دیگر متأثر از صنعت نفت است.
اکتشاف نفت در ایران و پس از آن شکلگیري صنعت نفت در این
کشو ر و تول د اقتصاد نفت ی باع ث گردی د ت ا حوزههاي اجتماعی،
فرهنگی و مهمتر از همه سیاسی کشور متأثر از بودن نفت و نفتی بودن
ایران باشد.
جنبههاي مختلف این تأثیرگذاري تا کنون در تحقیقات و تألیفات
متعدد داخلی و خارجی آورده شده و بدون شک مقالات تاریخی در
این زمینه خصوصا با رویکرد تاریخ شفاهی در روزگار ضرورت
کوتاهگویی و کوتاهنویسی، مخاطبان بیشتري دارد.

این مجلد مجموعهاي است از مقالاتی با این دستور کار که پیش از
این در نشریات و رسانههاي چاپی و الکترونیک مختلف منتشر
گردیده و در تدوین آنها دو اولویت مد نظر بوده. نخست توجه به
منابع دست اول از جمله اسناد، مکاتبات، جراید و نشریات بهعنوان
راویان مستقیم و بلاواسطه هر اتفاق و رویداد؛ دوم توجه به خاطرات
و دانستههاي افراد حاضر و ناظر بر رویدادها بهعنوان مصادقین تاریخ
شفاهی.
امید است این مجموعه به سهم خود به بازخوانی جنبههاي مختلف
تأثیرگذاري صنعت نفت بر جنبههاي مختلف زندگی ایرانیان مفید واقع
گردد.

بازخوانی تاریخ اکتشاف و تأثیرگذاري نفت

بر تحولات اجتماعی و سیاست در ایران

با تکیه بر اسناد و تاریخ شفاهی

--------------------

به جاي مقدمه

تاریخ ایران خصوصاً در قرن اخیر بدون شک بیش از هر موضوع

دیگر متأثر از صنعت نفت است.

اکتشاف نفت در ایران و پس از آن شکلگیري صنعت نفت در این

کشور و تولد اقتصاد نفت ی باعث گردید تا حوزه هاي اجتماعی،

فرهنگی و مهمتر از همه سیاسی کشور متأثر از بودن نفت و نفتی بودن

ایران باشد.

جنبه هاي مختلف این تأثیرگذاري تا کنون در تحقیقات و تألیفات

متعدد داخلی و خارجی آورده شده و بدون شک مقالات تاریخی در

این زمینه خصوصا با رویکرد تاریخ شفاهی در روزگار ضرورت

کوتاهگویی و کوتاهنویسی، مخاطبان بیشتري دارد.

این مجلد مجموعه اي است از مقالاتی با این دستور کار که پیش از

این در نشریات و رسانه هاي چاپی و الکترونیک مختلف منتشر

گردیده و در تدوین آنها دو اولویت مد نظر بوده. نخست توجه به

منابع دست اول از جمله اسناد، مکاتبات، جراید و نشریات به عنوان

راویان مستقیم و بلاواسطه هر اتفاق و رویداد؛ دوم توجه به خاطرات

و دانستههاي افراد حاضر و ناظر بر رویدادها بهعنوان مصادقین تاریخ

شفاهی.

امید است این مجموعه به سهم خود به بازخوانی جنبه هاي مختلف

تأثیرگذاري صنعت نفت بر جنبه هاي مختلف زندگی ایرانیان مفید واقع

گردد.

طبقه کارگر ایران تا زاد سر از بی راهه برون آورد. تا خواست راه سازمانیابی

ضد سرمایه داری خود را جستجو کند، به حزب ناجی بالای سر خود آویزان

گردید. پیش از آنکه ریشه گرسنگی، فقر و نکبت دامنگیرش را در وجود

سرمایه چشم اندازد، به جبهه جنگ با امپریالیسم « تنزیل خوار »

« مخالف صنعت مستقل ملی »!! اعزام شد. در اولین دقایق تلاش برای

کندوکاو هستی اجتماعی خود، آدرس « تریدیونیون » بودن طبقه اش و

جبر نیاز خود به افاضل و دانشوران طبقات بالا را دریافت کرد!! به محض

آنکه خواست سرمایه را بشناسد، سب و لعن « آنارشی تولید » گوشش

را پر ساخت، آنسان که کالا بودن نیروی کار، جدائی خویش از کارش،

ساقط بودنش از دخالت در سرنوشت کار و زندگی اش و همه مؤلفه های

ماهوی سرمایه از پویه شناخت او پالایش شد. به او گفتند که سرمایه داری

محصول «رشد آزاد داخلی » بد نیست!! و عیب ها همه در «امپریالیستی »

بودن و خارجی بودن آنست!!...