گفت و گو با
مهندس علی اکبر معین فر
نخستین وزیر نفت جمهوری اسلامی ایران
----------------
مقدمه
تاریخ ایران در سده اخیر در جنب ههای مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی با پدید های
به نام «نفت » گره خورده است. این پدیده با وجود آنکه توانست تا حدودی در کالبد اقتصاد ایران
منشاء تحولات سازنده و چشمگیری باشد، در مدت نه چندان طولانی پیشرفت و رشد اقتصادی کشور
را به ارمغان آورد. اما از ابتدا به پدید های سیاسی بدل شد؛ از همان زمان انعقاد قرارداد دارسی در
1901 میلادی، رخدادهای ی که به جنگ جهانی اول، قرارداد 1919 میلادی ایران و انگلیس موسوم
به قرارداد وثو قالدوله، کودتای سوم اسفند 1299 سیدضیاءالدین طباطبایی و رضاخان میرپنج و بعد
از آن، انتقال سلطنت از سلسله قاجاریه به پهلوی منجر شد، همچنین موضوع تمدید قرارداد دارسی
در 1312 خورشیدی ) 1933 میلادی( و حتی حوادث بعد از شهریور 1320 و جنگ جهانی دوم، مانند
مسئله واگذاری امتیاز نفت شمال به اتحاد جماهیر شوروی، موضوع لایحه الحاقی گس گلشائیان و
بالاخره جنبش ملی شدن صنعت نفت به رهبری دکتر مصدق، همگی نشان م یدهد که نفت با وجود
ماهیت اقتصادی، پدید های سیاسی بوده و بیش از هر عامل دیگر در تحولات سیاسی و اجتماعی
ایران نقش آفرینی کرده است. بررسی این موضوع که نفت در یک سده گذشته چه فراز و فرودی را
طی کرده و چه اندازه بر ساخت سیاسی، اجتماعی و فرهنگی کشور تأثیر داشته، بحثی گسترده است
که خوشبختانه پژوهشگران در این مورد کم نگفته و یا کم ننوشته اند.
اما چنانچه از منظر دیگری به این پدیده نگاه شود، همه کارکنان زحمتکش و مدیران ایرانی
صنعت نفت از پیدایش و تأسیس شرکت ملی نفت، با رویکردی ملی و وط ندوستانه، هر کدام
سا لهای زیادی از عمر خود را در بخش های متنوع این تشکیلات )مانند...
بازخوانی تاریخ اکتشاف و تأثیرگذاري نفت
بر تحولات اجتماعی و سیاست در ایران
با تکیه بر اسناد و تاریخ شفاهی
-----------------------
به جاي مقدمه
تاریخ ایران خصوصاً در قرن اخیر بدون شک بیش از هر موضوع
دیگر متأثر از صنعت نفت است.
اکتشاف نفت در ایران و پس از آن شکلگیري صنعت نفت در این
کشو ر و تول د اقتصاد نفت ی باع ث گردی د ت ا حوزههاي اجتماعی،
فرهنگی و مهمتر از همه سیاسی کشور متأثر از بودن نفت و نفتی بودن
ایران باشد.
جنبههاي مختلف این تأثیرگذاري تا کنون در تحقیقات و تألیفات
متعدد داخلی و خارجی آورده شده و بدون شک مقالات تاریخی در
این زمینه خصوصا با رویکرد تاریخ شفاهی در روزگار ضرورت
کوتاهگویی و کوتاهنویسی، مخاطبان بیشتري دارد.
این مجلد مجموعهاي است از مقالاتی با این دستور کار که پیش از
این در نشریات و رسانههاي چاپی و الکترونیک مختلف منتشر
گردیده و در تدوین آنها دو اولویت مد نظر بوده. نخست توجه به
منابع دست اول از جمله اسناد، مکاتبات، جراید و نشریات بهعنوان
راویان مستقیم و بلاواسطه هر اتفاق و رویداد؛ دوم توجه به خاطرات
و دانستههاي افراد حاضر و ناظر بر رویدادها بهعنوان مصادقین تاریخ
شفاهی.
امید است این مجموعه به سهم خود به بازخوانی جنبههاي مختلف
تأثیرگذاري صنعت نفت بر جنبههاي مختلف زندگی ایرانیان مفید واقع
گردد.