یادداشت مترجم

سرزمین کهنسال ایران در فراخنای تاریخ و خود شاهد فراز و نشیب های فراوان بوده است. یکی از این حوادث مهم در اوایل سده بیستم رخداد آتش خانمان سوز جنگ جهانی دوم سرنوشتی ناخواسته برای کشور ما که میرفت تا اثرات بی تدبیری و خودکامگی شاهان قاجار را تا حدودی جبران نماید، رقم زد. رضاخان میرپنج از نزدیک شاهد بدرفتاری های افسران قزاق روسی نسبت به افراد ایرانی بریگاد قزاق بود و از وجود افسران روسی در خاک کشور رنج می برد. او در پی فرصتی بود تا قوای مسلح تحت فرمان خود را از قید افسران خشن و بی رحم روسی نجات دهد. بنا به توصیهی ژنرال آیرون ساید انگلیسی و کمک دولت فخیمها بالاخره توانست با هر ترفندی پادشاهی ایران را به چنگ آورد. اوضاع نابسامان و درهم ریختهى کشور را با دستی آهنین و بی رحمی تمام سروسامان داد. وقتی پایه های سلطنت را استوار ساخت و مخالفان بالفعل و بالقوه داخلی را منکوب و مضمحل نمود، برای کم کردن نفوذ انگلیس، و برای این که نمی خواست دیگر وامدار منت انگلیس باشد، سیاست نزدیکی به آلمان را در پیش گرفت. و این چرخش سیاسی به "چشم اسفندیار " او تبدیل شد. انگلیس که برای حفظ مستعمرهی زرخیز هندوستان و چاه های پر برکت نفت مسجدسلیمان نمی توانست و نمی خواست از ایران چشم پوشی نماید بار دیگر با همسایه ی شمالی ایران، اتحاد شوروی که آرزومند رسیدن به آبهای گرم خلیج فارس بود، در آغاز اشتراک منافع و سپس تضاد منافع پیدا کرد. از یاد نباید برد آنچه در طول تاریخ، همواره سرلوحه ی سیاستها، راهبردها و برنامه های بلند و کوتاه مدت کشورهای استعمارگر و قدرت های بزرگ فرامنطقه ای بوده به چنگ آوردن بیش از پیش منافع مادی و درهم شکستن روحیه ی عزت و اقتدار ملی و روح خودباوری ملتها و استقرار حاکمیت بلندمدت خود بر منافع خداداد آنها بوده است. در نگاه این کشورها، حتا قوانین و تعهدات بین المللی و ارزش های متعالی اخلاقی و انسانی نیز بر مدار سودجویی، سوداگری و ابزار گرایانه می چرخد، به عبارتی دستیابی به اهداف و منافع به هر قیمت ولو نابودی و زوال داشته ها و سرمایه های یک ملت بیانجامد. در بخش هایی از این کتاب به مواردی از برخوردهای به ظاهر اخلاقی، انسانی و فردی پذیرفتنی فرماندهان انگلیسی با سربازان و نیروهای ایرانی اشاره شده است که بی تردید نمی توان و نباید این منش و رویکردهای فردی، استثنایی و گاه انسان مدارانه را حاکی از سیاست و راهبرد کلی آن کشور دانست، زیرا در منطق کشورگشایی و قدرت گرایی نمی توان به چیزی کمتر از دست اندازی و استیلای بی قید و شرط بر سرزمین ها و منابع آنها قانع گردید و هرگونه پایداری و مقاومت مردمی با دولتی ناگزیر بایستی از میان برخیزد و در مقابل آنها سر فرود آرند. از سویی دیگر حمله روسیه به همسایه ی جنوبی خود (ایران) چندان پذیرفتنی و توجیه پذیر نیست، زیرا پذیرش معاهدات بین المللی، حسن همجواری، مرزهای مشترک آبی گسترده با ایران و عدم مداخله ایران در امور داخلی آن کشور نیز وجود فرهنگ و بن مایه های مذهبی و قومی اصیل و همسان در دو کشور بویژه در مرزهای آنها بهانه ای برای حمله به ایران فراهم نمی نماید. اما از سویی مردم ایران همواره به روسیه به دلایل دینی و مذهبی به گونه ای منفی و نامطلوب نگریسته اند از سویی دستهای توطئه آمیز آنها را در نهضتهای ملی و دینی خود شاهد بوده اند و هرگونه حمله ای از سوی آن کشور را برنمی تافتند. به هر روی ریچارد استوارت (نویسنده این اثر) مانند هر نویسنده ای با تمام تلاشی که از خود نشان داده است نمی توانسته است از چارچوب های محدودیت زای حاکم بر اسناد و منابع قابل دسترس و منافع کشورشان فارغ بوده باشد. مؤلف با بهره گیری از اسناد آرشیوهای نظامی انگلیس و آمریکا و گفتگو با برخی شاهدان عینی کتاب "سپیده دم در آبادان" را تدوین و ارائه کرده است. داستان تهاجم از شمال و جنوب به کشوری که نیروی نظامی او حتا توان مقاومت مؤثری را هم نداشت، هشداری جدی و داستانی عبرت انگیز بویژه برای ما ایرانیان، روایتی است "پر از آب چشم." در ترجمه این اثر از یاری های دوست دانشمند و ارجمندم جناب آقای جمشید جباری بهره ی فراوان برده ام. پیشنهادها و تشویق های بی دریغ این عزیز؛ انگیزه اصلی نگارنده در انجام این مهم بود. با قدردانی از توجه ایشان، باشد اندکی از دین خود را ادا کرده باشم. هم چنین زحمات جناب آقای سید یدالله ستوده مدیر محترم و فعال انتشارات شاپورخواست در تدوین و تهیه تصاویر شخصیت های متن پیش رو و آقای سیدعرفان ستوده، مهندس نادر آزادبخت و کارکنان دلسوز انتشارات را ارج نهاده و سپاسگزار عنایات آنها هستم. از خداوند متعال سلامتی و توفیق شان را مسئلت دارم.

دکتر سید حسن جزایری